Tản mạn đầu năm: nói chuyện xăng, rượu có metanol

Cuối năm, chuyện cháy xe dồn dập khiến mọi người có phần lo lắng. Trước đây, đối với người nông dân, con trâu là đầu cơ nghiệp. Ngày nay, ruộng đồng đã qui hoạch làm sân gôn, làm nhà máy, làm trụ sở, cơ quan..thì chiếc xe cũng được gọi là đầu cơ nghiệp của người dân. Có xe mới nói chuyện làm ăn đây đó, mới có thể thăm viếng người thân, mới có thể thiết lập những mối giao hảo.

Cách đây chừng ba mươi năm, một chiếc xe đem về từ bãi rác xe ở bên Nhật cũng phải mua với giá bốn, năm cây vàng. Số tiền ấy cũng đủ mua một mảnh đất nhỏ và cất được một ngôi nhà nhỏ để sống. Nhưng không thể có đất, có nhà mà cạp đất sống. Người ta đành phải xẻo vườn, bán đất mua xe tìm kế sinh nhai.
Bây giờ, giá xe đã hạ nhiều, một cây vàng có thể mua chiếc xe đẹp và mới, vài chỉ vàng thì mua được xe Tàu. Nhưng đất lại lên giá. Như thế, không phải để nói rằng ai cũng dễ dàng mua được xe..Bởi vì đất có nhiều giá lắm, đất ở tay nông dân là đất rác, đất rưởi..đất mà đã quy hoạch thì thành đất vàng, đất bạc cả.
Một ông thầy giáo, vợ đau con yếu, cả đời dạy học cũng chỉ vừa đủ ăn. Nhờ phước cha mẹ để lại cho một mảnh đất 2 ngàn mét vuông ở cái thế đắc địa trong một thành phố nọ. Thế là nó trở nên cái đích ngắm. ...Cuối cùng, vì đất thuộc quyền quản lý của nhà nước nên nhà nước thu, thầy ấy chỉ được giao lại 2 trăm mét, mà không phải địa điểm ngon. Cũng chỉ vì thầy muốn giữ lại cái nền nhà cũ để thờ cha mẹ. Số tiền đền bù tiền đất không đủ trang trải cho thầy cất nhà đề ở. Thầy phẫn chí, uất ức nên bị tai biến. Vậy là gia cảnh càng khốn đốn. May mà bây giờ thầy đã ngộ ra, mọi cái thầy đều xem nhẹ nhàng để còn sống với vợ con..
Lan man chuyện xe cháy, chuyện đất cát giờ  trở lại chuyện rượu

Từ chuyện rượu trên be:
Một người quen kể rằng, trước đây ở Nga có một vụ án mạng phải phân xử rất lâu, cuối cùng bị can được xử trắng án, nguyên nhân cũng chỉ do uống rượu. Ở Nga, mùa đông rất lạnh , để chống chọi với cái rét mùa đông, người ta phải uống rượu. Hai anh bạn thân đón Xuân bằng mấy chai rượu Vodka. Sáng ra thì một người tỉnh dậy và thấy người kia đã chết. Gia đình người chết thì cho rằng anh bạn là thủ phạm và phải chịu trách nhiệm về cái chết của bạn mình, nhưng anh ta vẫn một mực kêu oan. Dù sao thì anh cũng bị cảnh sát bắt giữ để điều tra. Cảnh sát cũng điên đầu vì không tìm thấy một chứng cớ nào có thể qui tội cho người này, nhưng giải thích lý do chết thì chỉ có thể giải thích do ngộ độc rượu. Vậy nhưng nếu chai rượu có độc, thì tại sao hai người cùng uống, một người chết và người kia không? Cuối cùng, nhà chức trách phải nhờ đến khoa học.
Sau thời gian nghiên cứu, kiểm chứng bằng thực nghiệm, nhà khoa học đã kết luận rằng nạn nhân đã chết do ngộ độc rượu và trong rượu đó có metanol, một chất độc gây chết người.
Từ trên nhãn mấy chai rượu đã uống, người ta đã tìm đến nơi sản xuất và kiểm định những chai rượu cùng loại và cùng thời gian sản xuất còn lại.
Nhà khoa hoc phát hiện ra rằng, với những chai rượu được đem phân tích đều cho thấy tỉ lệ metanol có mặt ở phần dưới đáy chai cao hơn phần phía trên của chai rượu. Từ nhận định này, phối hợp với lời khai của bị can rằng, một phần ba còn lại của chai rượu đều được nạn nhân uống một mình, vì khi đó bị can mệt không uống được nữa.
Trở lại nước ta, mấy năm vừa qua báo chí đăng tải nhiều vụ chết người vì ngộ độc rượu. Đặc biệt ở vùng Nam bộ, có thói quen uống rượu nhiều, được mua từ các lò nấu rượu thủ công với loại men trôi nổi mua từ Trung quốc. Do giá men rượu thấp, tỉ lệ chuyển hóa rượu lại cao, nên người nấu rượu vì ham lợi mua về sử dụng. Họ không biết rằng bằng phương pháp ủ men và chưng cất thủ công thì khó có thể không chế quá trình lên men thành etanol tỉ lệ cao theo như loại men cổ truyền cũng như không loại bỏ được metanol trong quá trình chưng cất.
Nhớ lại lời các cụ ngày xưa bằng kinh nghiệm truyền đạt nhiều đời mới có câu đúc kết thật sâu sắc:
"rượu trên be, chè dưới ấm".

Đến chuyện xăng pha metanol:

Chuyện xăng pha thêm ancol đã được nhiều nhà khoa học tại các nước phát triển nghiên cứu và ứng dụng. Tại các nước có nền kỹ thuật và nềnnông nghiệp phát triển cao, các phế phẩm nông nghiệp thậm chí ngay các sản phẩm nông nghiệp sau thu hoạch như đường, bột, bã thực vật..được cho lên men và chuyển hóa thành etanol. Người ta hi vọng với loại xăng bổ sung ancol thì các chất hidrocacbon thơm tiềm ẩn gây ung thư sẽ giảm xuống và xem đây là loại nhiên liệu sạch.
Chúng ta biết rằng, một trong các chỉ tiêu hàng đầu đánh giá chất lượng xăng là chỉ số octan. Lấy cơ sở từ một đồng phân hidrocacbon no mạch phân nhánh có 8 cacbon gọi là isooctan. Chất này được cho là chất sử dụng làm nhiên liệu trong động cơ là tốt nhất. Từ isooctan nguyên chất được cho chỉ số octan là 100, người ta so sánh các nhiên liệu với isooctan bằng các thông số kỹ thuật khi đốt cháy trong động cơ và lấy giá trị tương đương gọi là chỉ số octan. Xăng 95: xăng có chỉ số octan là 95, xăng 92, xăng 85....
Thực tế, trước đây ở miền Nam sử dụng xăng của các nước tư bản, trong thành phần xăng bao giờ cũng có benzen, toluen đây là các hidrocacbon thơm sẵn có trong dầu thô...Những chất này tiềm ẩn nguy cơ gây ung thư nên các nhà khoa học nghiên cứu thay thế các hidrocacbon thơm này bằng ancol và gọi là nhiên liệu sạch nhưng vẫn bảo đảm được chỉ số octan.

Tại miền Bắc trước đây, xăng dầu được nhập về chủ yếu từ Liên Xô, để tăng chỉ số octan, người ta đã đưa vào một lượng tetra etyl chì Pb(C2H5)4 (1). Loại xăng này sau khi chạy động cơ, dưới tác động của nhiệt khi cháy, chất tetraetyl chì thăng hoa gây mùi khó chịu và rất độc. Ngày nay, nhà nước đã cấm sử dụng loại xăng có chứa tetraeyl chì.

Sự khác biệt ở đây là các hidrocacbon thơm như benzen hoặc toluen tuy tiềm ẩn nguy cơ gây ung thư nhưng với 1 tỉ lệ thấp chúng sẽ bị đốt cháy hoàn toàn cũng với các nhiên liệu hidrocacbon  khác. Tuy nhiên nguy cơ tiềm ẩn chính là khả năng bay hơi..
Tại các trạm bơm xăng, vẫn có ít nhiều xăng thoát ra khi bơm từ bồn chứa về xe. Benzen dễ bay hơi, có mùi hạnh nhân không gây mùi khó chịu lắm, thời gian bán hủy của benzen chậm nên tiềm ẩn nguy cơ gây độc hại cho sức khỏe là có.
Việc các nhà khoa học nghiên cứu đưa etanol vào xăng để giảm tỉ lệ các hidrocacbon thơm là hoàn toàn đúng. Nhưng đòi hỏi việc nghiên cứu này phải cẩn trọng và an toàn.
Chuyện xăng pha đã xảy ra cách đây mấy năm, bao nhiêu xe hỏng hóc rò rỉ vì xăng pha aceton. Các nhà khoa học cũng đã vào cuộc. Việc phát hiện ra aceton cũng không đến nỗi phức tạp lắm. Bẵng đi một dạo, chuyện xăng chỉ gây rộn ràng khi tăng giá.
    Nhưng những tin tức cuối năm về xe cháy khiến người dân hoang mang. Việc xăng bị pha được đặt ra..nhưng thời gian đầu, hầu như tập trung xe bị cháy đều do hãng Honda sản xuất. Người ta nghi ngỡ lỗi kỹ thuật của xe...Nhưng càng ngày việc cháy xe càng loang rộng tại nhiều nơi, bất kể chủng loại xe. Vì thế vấn đề xăng pha được đặt lại.
Việc xăng pha metanol được phát hiện tại một cây xăng ở Hà Nội, với tỉ lệ cao gấp 5 lần tỉ lệ tối đa cho phép đã gióng hồi chuông báo động. Khả năng không chỉ có 1 cây xăng nầy pha metanol.
Chỉ với 10ml metanol nguyên chất ngấm vào da, hít qua đường hô hấp hoặc uống phải cũng đủ gây mù mắt và với mức 30ml đã đủ gây tử vong. Thì mức độ nguy hại nầy không nên xem nhẹ.
Đối với rượu uống, nếu có lẫn một lượng ít metanol. Vì rượu là dung dịch etanol-nước. Điểm sôi của etanol khoảng 78-80 độ C, trong khi nước sôi ở 100 độ C, etanol dễ bay hơi hơn nước. Tuy etanol và metanol đều tan tốt trong nước nhờ tạo được liên kết hydro với nước. Nhưng metanol lại tạo liên kết hydro với nước mạnh hơn etanol, nên nếu chai rượu có lẫn metanol khi để lâu một thời gian, thì etanol nằm ở phần trên của chai rượu nhiều hơn trong khi metanol lại tồn tại ở đáy chai rượu nhiều hơn.
Ở những khu vực bán xăng lại khác, metanol pha trong các nhiên liệu gồm các hidrocacbon là những chất không phân cực, có nhiệt độ sôi dao động trong khoảng từ 60 độ C đến 150 độ C (2). Thành phần xăng lại rất dễ bay hơi. Và vì metanol, có nhiệt độ sôi cũng khoảng 65 độ C, cũng tan tốt trong xăng nên khi xăng bay hơi thì khả năng các phân tử metanol cũng phân tán theo xăng dễ dàng.
Như vậy, nếu những cây xăng có pha metanol thì môi trường nơi đó có khả năng nhiễm metanol. Mặc dù theo lý thuyết, thời gian bán hủy của metanol là thấp chỉ từ 1-7 ngày, khi metanol hòa tan trong nước. Nhưng trong môi tường không khí có tỉ lệ các hidrocacbon hóa hơi cao, thì metanol hòa tan với các hidrocacbon ở dạng khí, và như vậy cần phải nghiên cứu lại thời gian bán hủy của metanol trong môi trường này.
Đối với những vùng khí hậu lạnh, ẩm thấp không khô ráo thì vùng không khí môi trường quanh cây xăng cũng cần được quan tâm. Do khả năng  bay hơi của các hidrocacbon còn phụ thuộc áp suất của môi trường.
Như vậy, rất mong nhà nước cần quan tâm nghiêm cấm việc sử dụng metanol pha chế vào nhiên liệu xăng bởi các lý do trên. Ngoài ra cũng cần lưu ý là các chi tiết máy động cơ được chế tạo chưa tính đến việc sử dụng dùng nhiên liệu xăng pha metanol.

(1) http://dictionary.bachkhoatoanthu.gov.vn/default.aspx?param=13F9aWQ9NTU0MSZncm91cGlkPTI5JmtpbmQ9JmtleXdvcmQ9&page=18
(2) http://vi.wikipedia.org/wiki/D%E1%BA%A7u_m%E1%BB%8F